Değişken etki alanı

    Bir değişkenin etki alanı içinde tanımlandığı bağlamdır. Hemen her PHP değişkeninin sadece tek bir etki alanı vardır. Bu tek etki alanı betiğe include ve require ile dahil edilen dosyalara da uzanır. Örneğin:

    <?php
    $a     = 1;
    include     'b.inc';
    ?>

    Burada $a değişkeni içerilen b.inc betiğinin içinde mevcut olacaktır. Fakat, kullanıcı tanımlı işlevlerin etki alanı işleve özeldir. Yani, bir işlev içinde kullanılan herhangi bir değişkenin etki alanı öntanımlı olarak işlevin yerel etki alanı ile sınırlıdır. Örneğin:

    <?php
    $a     = 1;

    function deneme()
    {
    echo     $a;
    }

    deneme();
    ?>

    Bu betik tanı iletisi olarak E_WARNING (PHP 8.0.0 öncesinde E_NOTICE) üretir. display_errors INI yönergesi tanı iletilerini gizlemek üzere atanırsa bu betik herhangi bir çıktı üretmeyecektir, çünkü echo ifadesi $a değişkeninin yerel sürümüne atıf yapmakta olup bu etki alanı içinde değişkene bir değer atanmamıştır. Bunun C dilinden bir miktar farklı olduğuna dikkat edilmelidir, C dilinde küresel değişkenler, özellikle yerel bir tanımla geçersiz kılınmadıkları sürece, işlevler tarafından otomatik olarak erişilebilir olacaktır. Bu bazı sorunlara yol açabilir, öyle ki birileri dikkatsizlikle küresel değişkeni değiştirebilir. PHP'de küresel değişkenler eğer bir işlev içinde kullanılacaksa, o işlev içinde global sözcüğü ile bildirilmeleri gerekir.

    global anahtar sözcüğü

    İlk olarak, global kullanımına bir örnek verelim:

    Örnek 1 - global kullanımı

    <?php
    $a     = 1;
    $b = 2;

    function     topla()
    {
    global     $a, $b;

    $b = $a + $b;
    }

    topla();
    echo     $b;
    ?>

    Yukarıdaki betik 3 çıktısı verecektir. $a ve $b işlev içinde küresel tanımlanarak, her iki değişkene yapılan bütün atıflar küresel sürüme yapılmış olacaktır. Bir işlev tarafından işlenebilecek küresel değişken sayısında bir sınır yoktur.

    Küresel etki alanındaki değişkenlere erişimin ikinci yolu PHP tarafından tanımlanmış özel $GLOBALS dizisini kullanmaktır. Önceki örnek şu şekilde yazılabilir:

    Örnek 2 - global yerine $GLOBALS kullanımı

    <?php
    $a     = 1;
    $b = 2;

    function     topla()
    {
    $GLOBALS['b'] = $GLOBALS['a'] + $GLOBALS['b'];
    }

    topla();
    echo     $b;
    ?>

    $GLOBALS dizisi, anahtarı küresel değişkenin ismi, elemanının değeri değişkenin içeriği olan bir ilişkisel dizidir. $GLOBALS dizisinin her etki alanında mevcut oluşuna dikkat edin, bunun sebebi$GLOBALS dizisinin bir süper küresel olmasıdır. Süper küresellerin gücünü gösteren bir örnek aşağıda verilmiştir:

    Örnek 3 - Süper küreselleri ve etki alanlarını gösteren örnek

    <?php
    function test_superglobal()
    {
    echo     $_POST['isim'];
    }
    ?>

    Bilginize:

    Eğer içerildiği dosya bir işlevin içinde içerilmişse global anahtar sözcüğünün işlevlerin dışında kullanımı bir hataya yol açmaz.

    Statik değişkenlerin kullanımı

    Değişken etki alanı ile ilgili önemli özelliklerden biri statik değişkenlerdir. Bir statik bir değişken sadece işlevin etki alanında geçerli olup, programın çalışması bu etki alanını terkettiği zaman değerini kaybetmez. Aşağıdaki örneğı ele alalım:

    Örnek 4 - Statik değişkenlere ihtiyacı gösteren örnek

    <?php
    function dene()
    {
    $a = 0;
    echo     $a;
    $a++;
    }
    ?>

    Bu işlev her çağrıldığında $a'yı 0 yapar ve 0 yazdırır, bu nedenle oldukça kullanışsızdır. Değişkeni artıran $a++ bir işe yaramaz çünkü işlev çıktığı gibi $a değişkeni kaybolur. Kaldığı değeri kaybetmeyecek kullanışlı bir sayaç işlevi yapması için $a değişkeni aşağıda static olarak bildirilmiştir.

    Örnek 5 - Statik değişkenlerin kullanım örneği

    <?php
    function dene()
    {
    static     $a = 0;
    echo     $a;
    $a++;
    }
    ?>

    Artık, $a değişkeni sadece dene() işlevinin ilk çağrılışında ilklendirilecek ve işlevin her çağrılışında $a değişkeninin değerini bastıktan sonra değerini bir artıracaktır.

    Statik değişkenler aynı zamanda kendini çağıran işlevlerle çalışmak için de bir yol sunar. Kendini çağıran (recursive) işlev kendi kendini çağırır. Böyle bir işlev dikkatli yazılmazsa sonsuza kadar kendi kendini çağırır. Kendini çağırmayı bir noktada sonlandıracak uygun bir yönteminiz olmalıdır. Aşağıdaki basit işlev, kendini çağırmayı nerede durduracağını bilerek 10'a kadar sayar:

    Örnek 6 - Kendini çağıran işlevlerle statik değişkenler

    <?php
    function say()
    {
    static     $sayaç = 0;

    $sayaç++;
    echo     "$sayaç\n";
    if (    $sayaç < 10) {
    say();
    }
    $sayaç--;
    }
    say();
    ?>

    Statik değişkenlere sabit ifadelerin sonucu olan değerler atanabilir, ancak işlev çağrıları gibi dinamik ifadeler bir ayrıştırma hatasına sebep olur.

    Örnek 7 - Statik değişkenlerin bildirimi

    <?php
    function foo(){
    static     $int = 0; // doğru
    static $int = 1+2; // doğru
    static $int = sqrt(121); // yanlış (bir işlevle atandığı için)

    $int++;
    echo     $int;
    }
    ?>

    PHP 8.1.0 ve sonrasında, statik değişken kullanan bir yöntem miras alındığında (geçersiz kılınmamak şartıyla), statik değişkenlerini ebeveyn yöntemle paylaşmaktadır. Yani, yöntemlerdeki statik değişkenler artık birer statik özellik gibi davranmaktadır.

    Örnek 8 - Miras alınan yöntemlerde statik değişken kullanımı

    <?php
    class Foo {
    public static function     counter() {
    static     $counter = 0;
    $counter++;
    return     $counter;
    }
    }
    class     Bar extends Foo {}
    var_dump(Foo::counter()); // int(1)
    var_dump(Foo::counter()); // int(2)
    var_dump(Bar::counter()); // int(3), PHP 8.1.0 öncesi int(1)
    var_dump(Bar::counter()); // int(4), PHP 8.1.0 öncesi int(2)
    ?>

    Bilginize:

    Statik bildirimler derleme sırasında çözümlenir.

    global ve static değişkenlere gönderim

    static ve global değişken niteleyicileri gönderim olarak gerçeklenmiştir. Örneğin, global deyimi ile bir işlevin etki alanında geçerli kılınan bir küresel değişken aslında kendine bir gönderim oluşturur. Bu durum aşağıdaki örnekte de görüldüğü gibi beklenmedik davranışlara yol açabilir:

    <?php
    function gönderimli_küresel_dene() {
    global     $nesne;
    $yeni = new stdClass;
    $nesne = &$yeni;
    }

    function     gönderimsiz_küresel_dene() {
    global     $nesne;
    $yeni = new stdClass;
    $nesne = $yeni;
    }

    gönderimli_küresel_dene();
    var_dump($nesne);
    gönderimsiz_küresel_dene();
    var_dump($nesne);
    ?>

    Yukarıdaki örneğin çıktısı:

     NULL object(stdClass)#1 (0) { }

    Aynı davranış static deyimine de uyar. Gönderimler statik olarak saklanmazlar:

    <?php
    function &gönderimli_örnek() {
    static     $obj;

    echo     'Statik nesne: ';
    var_dump($obj);
    if (!isset(    $obj)) {
    $new = new stdClass;
    // Statik değişkene gönderim atayalım
    $obj = &$new;
    }
    if (!isset(    $obj->property)) {
    $obj->property = 1;
    } else {
    $obj->property++;
    }
    return     $obj;
    }

    function &    gönderimsiz_örnek() {
    static     $obj;

    echo     'Statik nesne: ';
    var_dump($obj);
    if (!isset(    $obj)) {
    // Statik değişkene nesne atayalım
    $obj = new stdClass;
    }
    $obj->property++;
    return     $obj;
    }

    $nesne1 = gönderimli_örnek();
    $bu_da_nesne1 = gönderimli_örnek();
    echo     "\n";
    $nesne2 = gönderimsiz_örnek();
    $bu_da_nesne2 = gönderimsiz_örnek();
    ?>

    Yukarıdaki örneğin çıktısı:

     Statik nesne: NULL Statik nesne: NULL Statik nesne: NULL Statik nesne: object(stdClass)#3 (1) { ["property"]=> int(1) }

    Bu örnek, bir statik değişkene gönderimli atama yapılması halinde, &gönderimli_örnek() işlevi ikinci kez çağrıldığında değişkene atanan değerin saklanmadığını gösterir.

    To Top